ISABELLE BEERNAERT – AMOR FATI
Amor Fati: de spectaculaire nieuwe voorstelling van Isabelle Beernaert over liefde, klappen krijgen en toch weer doorgaan.
Een levensbedreigende ziekte, liefde, de dood; als er iémand is die weet hoe je je lot liefhebt, is het de Vlaamse choreograaf Isabelle Beernaert (52). Ze gebruikt het als inspiratie voor haar bijzondere nieuwe voorstelling Amor Fati.
“Je raakt doordrongen van de magie van het leven in het zicht van de dood.”
Hoe gaat het nu met je? Heb je genoeg energie voor dit interview?
“Ik ben op de goede weg, maar ik moet even volhouden. Het is een illusie om te denken: over twee weken ben ik weer gezond, herstel heeft tijd nodig.”
Begin dit jaar voelde je een klein bobbeltje in je borst. Goedaardig, zeiden de artsen. Vervolgens begon je samen met acht jonge dansers aan de creatie van je 15e eigen productie Amor Fati, in een klein bergdorpje midden in de Franse Alpen.
“En toen bleek het toch kwaadaardig.Twee jaar geleden had ik al een borstbesparende operatie ondergaan, maar nu moest mijn borst volledig geamputeerd. Ik ben drie keer op en neergegaan met de trein naar België: voor de controle, voor een biopsie en voor de operatie. Ja, dat was heftig. Maar ik ben ook dankbaar. Ik was in een utopische omgeving met fijne mensen, terwijl ik kon doen wat ik het liefste doe: creëren. Als ik in België had gezeten, was de operatie en alles eromheen nog zwaarder geweest, denk ik.”
Hoe was het om bezig te zijn met de geboorte van een nieuwe voorstelling, en tegelijk met een ziekte die tot de dood kan leiden?
“Het was een bijzondere confrontatie met mijn eigen thema amor fati: pluk de dag, wat er ook gebeurt. Maar de voorstelling maken heeft me ook kracht gegeven. En ik denk dat je nog meer doordrongen raakt van de magie van het leven, in het zicht van de dood. Ik ben er niet bang meer voor. Natuurlijk hoop ik hier nog een hele tijd te zijn, maar ik snap nu dat je veel meer van het leven kunt genieten zonder de voortdurende angst voor een onvermijdelijk eind.”
“Ik heb in die periode besloten: wat er ook gebeurt, ik blijf bewust genieten van ieder klein moment. Fluitende vogels, mijn kleinzoon die zijn eerste stapjes zet. Ik heb jarenlang gewerkt, gewerkt, gewerkt. Vanaf het moment dat ik als meisje van acht werd aangenomen op de Koninklijke Balletschool van Antwerpen, ben ik ontzettend veel alleen en op mezelf gefocust geweest. En dat moet ook, denk ik, als je ver wil komen als kunstenaar. Je moet je strepen verdienen om je handtekening te kunnen zetten. Maar inmiddels besef ik: het leven is de moeite waard door de verbindingen die je maakt. Met vrienden, met familie, met geliefden.”
Je hebt je voor Amor Fati laten inspireren door de oude Grieken, die maar liefst acht vormen van liefde kenden.
“Ja, fantastisch hè? Voor mij als jong meisje was agape de eerste vorm die ik leerde kennen: onvoorwaardelijke liefde. Ik voelde hem voor mijn ouders, maar ook voor dieren, de natuur, mijn vrienden en mijn dansdocenten. Pas toen ik afgestudeerd was en ook het niet-dansersleven leerde kennen, besefte ik dat niet iedereen zo open en onbevangen in het leven stond. Het was voor mij een eye opener om woorden te vinden voor al die andere vormen van relaties die ook bestaan: philia bijvoorbeeld, de vriendschappelijke liefde, mania, de obsessieve liefde, storge, de familieliefde en eros natuurlijk, de romantische liefde. Het hielp me om relaties te definiëren. Maar voor al die liefdes geldt: wees teder met elkaar. Zeg vaak dat je van elkaar houdt.”
“Zeg vaak dat je van elkaar houdt. Het kan zomaar afgelopen zijn.”
Want het kan zomaar afgelopen zijn. Dat heb jij al jong geleerd.
“Ik was 28, mijn zusje Julie was 24. Ze zat achter op een motor, maar toen ze in een bocht moesten remmen, is zij de lucht ingevlogen en heeft ze haar nek gebroken. Ze was op slag dood. Het was voor ons als familie een heel harde confrontatie met het koesteren van iedere dag. Toen heb ik al geleerd dat houden van en loslaten bij elkaar horen.”
Was dat de eerste keer dat je hart echt werd gebroken?
“Nee, dat was al eerder, toen ik zeven was. Ik heb eigenlijk een broertje gehad, maar hij heeft maar drie weken geleefd. Maar mijn zussen en ik hebben wel de hele zwangerschap meegemaakt, en zijn geboorte. Dat was mijn eerste confrontatie met écht verdriet, denk ik.”
En kun je je ook herinneren wanneer je voor het laatst echt verliefd bent geweest?
“Ik ben nog altijd verliefd! Maar ik denk dat mijn relatie met Daniel alle vormen van liefde omvat: romantisch, langdurig, artistiek, filosofisch, speels. We zijn begonnen als zakelijk partners en zijn langzaam geliefden geworden. Vóór wij elkaar 7 jaar geleden ontmoetten, was mijn vertrouwen in het mannelijke geslacht een beetje beschadigd. Van fysiek bedrog (pijn, slagen en verwondingen, seksueel misbruik) en mentaal bedrog tot manipulatie, ik had alles wel meegemaakt. Ik wilde geen partner meer als het niet de juiste zou zijn, had ik besloten. Was ik hard geworden? Nee. Verstandig? Dat wel. En toen ontmoette ik Daniel. Na afloop van mijn voorstelling in Carré stapte hij naar me toe met een traan op zijn wang. De voorstelling had hem zo geraakt dat hij moest huilen. Hij vroeg of hij mij mocht mailen met zijn verhaal. Later is hij nog eens komen kijken, we begonnen elkaar te mailen en toen ik op zoek moest naar een nieuwe productieleider, vroeg ik of hij misschien interesse had. Zo is het begonnen.”
“Je hoeft dans niet uit te kunnen leggen. Als je het maar voélt.”
Sommige mensen vinden moderne dans te ingewikkeld. Wil jij dat veranderen?
“Weet je, ik ben een soort brug. Je hebt de heel commerciële niche en je hebt de zeer kunstzinnige niche, en mijn voorstellingen zitten daar denk ik tussenin. Ik wil iets mystieks vertellen, maar ik wil het wel behapbaar maken. Je hoeft het niet uit te kunnen leggen, als je het maar voélt. Als je maar geraakt wordt. Ik wil graag dat er iets met je gebeurt als je naar mijn voorstelling kijkt. Iemand uit mijn publiek zei een keer: ‘Veel dansproducties zijn zo abstract en intellectueel. Wij voelen ons herkend bij jou. Van mens tot mens. ”
In 2010 werkte je als choreograaf mee aan het populaire tv-programma So You Think You Can Dance.
“Ja, dat vond ik fantastisch. Dat programma heeft de deuren geopend om nog meer jongeren met dans kennis te laten maken. Mijn ouders hebben me altijd gestimuleerd om te dansen, om mijn eigen artisticiteit te ontwikkelen. Maar mijn hart bloedt als ik kinderen zie die niet die kans krijgen. Omdat het je zoveel voeding en veerkracht kan geven. Ik heb in mijn jeugd geleerd: alles wat je jezelf kunt verbeelden, kan je creëren.”
Dansers op loeihoge hakken, geblinddoekte duetten, prachtige scènes bij kaarslicht. Wilde je graag dat Amor Fati een spectaculaire voorstelling zou worden?
“Dat wil je altijd, maar zo ben ik niet begonnen. Ik wist wel van tevoren dat ik het wilde hebben over die acht vormen van liefde. Maar verder heb ik de voorstelling helemaal op intuïtie en instinct gemaakt. Toen we met de groep dansers begonnen, daar in dat kleine Franse bergdorpje, stelde ik me helemaal open: welke elementen zitten in deze groep? Past het bij wat ik wil vertellen? We hebben lange gesprekken gehad over liefde, relaties en grenzen, maar ook veel geïmproviseerd. Het was prachtig om ze aan het werk te zien. Ik maakte notities en de volgende dag probeerde ik opnieuw te voelen: gaan we hiermee verder of niet? Daarna begon pas het choreograferen. Uiteindelijk kwamen al die losse puzzelstukjes bij elkaar. Ik wist ook dat ik bekende nummers wilde gebruiken, van Nina Simone tot Jeff Buckley, maar dan wel bewerkt en live uitgevoerd door onder andere de fantastische, jonge muzikant Kristiaan Deruytter, bassist Nicolas Thys en taiko percussionist Bart Gits. En toen uiteindelijk het decor en de kostuums erbij kwamen, eind augustus, was dat prachtig. Ik voelde me zo dankbaar voor al mijn levenservaring, voor al dat vallen en opstaan, dat maakte dat deze voorstelling er gekomen is. Het is eigenlijk mijn ziel die gesproken heeft. Er zitten superveel boodschappen in. En het grappige is: ook voor mezelf.”
Welke boodschap geef je aan jezelf?
“May your heart remain the sea, die zit letterlijk zo in de voorstelling. Kijk, ik wil diep geankerd blijven in agape, mijn allereerste, onvoorwaardelijke vorm van liefde die ik als kind al voelde. Maar het leven is natuurlijk één grote les, dat heb ik op mijn 52e wel ervaren. Ik heb geleerd dat onvoorwaardelijkheid niet hetzelfde is als een slappe tante zijn en alles maar toelaten. Maar ja, wanneer maak je je dan hard voor iets, en wanneer ben je toegankelijk en zacht? Dat is eigenlijk de moeilijkste balans om te zoeken. Voor iedereen, denk ik. Gezonde, flexibele grenzen trekken is belangrijk. Maar als we kunnen blijven luisteren naar elkaar, als je hart net als de zee groot en open kan blijven, dan zijn we op de goede weg. Dat wens ik iedereen.”
